Staatse gebieden aan de Maas 1648 – 1795

Holland, Zeeland, Utrecht, Friesland, Groningen, Overijssel en Gelderland en zelfs de stiefprovincie Drente waren al duidelijke entiteiten vanaf de middeleeuwen. Maar Limburg bestond tot de Franse tijd niet als provincie. Ja, er was eens een hertogdom Limburg, maar dat lag verder naar het zuiden, ten oosten van Luik. Het was koning Willem I die in 1815 besloot de nieuw gevormde provincie Limburg te noemen.

Het gebied tussen Nijmegen en Maastricht was gedurende vele eeuwen een staatkundige lappendeken; er was een machtsstrijd gaande tussen de Zuidelijke Nederlanden – eerst Spaans later Oostenrijks – Pruisen en de jonge Republiek der Verenigde Provinciën. De protestantse Hollanders probeerde de Staatse bezittingen, zoals de vestingen van Maastricht en Venlo te behouden en uit te breiden. Ook de Fransen probeerden keer op keer het gebied te veroveren. Delen van wat nu de Nederlandse provincie Limburg is, behoorden in de 17^e en 18^e eeuw bij het graafschap Loon, het graafschap Horn, het hertogdom Keef, bij Staats of Pruisisch Opper-Gelre, bij het bisdom Luik of waren ‘zelfstandig’, zoals de abdij van Thorn.

De geschiedenis van Limburg is uiterst gecompliceerd, maar het is ook een droevig verhaal. Keer op keer waren er buitenlandse troepen die dorpen en steden veroverden, plunderen en platbrandden. Na 1795 werd het hele gebied ingelijfd bij Frankrijk, de noordelijke provinciën overkwam dat pas in 1810.

Bij de stichting van het Koninkrijk der Nederlanden in 1815 werden deze gewesten samengevoegd tot één grote provincie Limburg. Op het Congres van Wenen werden de grenzen met Pruisen vastgesteld, zo ligt de grens tussen Mook en Venlo ten oosten van de Maas op ‘schootsafstand’ van de rivier, 800 Rijnlandse roeden breed, ongeveer 3 km.

Toen België zich in 1830 afsplitste werd de provincie Limburg verdeeld in een westelijk deel dat aan België kwam en een oostelijk deel dat bij Nederland bleef. Maar dat ging niet zonder slag of stoot, het Verdrag van Londen van 1831 bepaalde dat dit nieuwe hertogdom Limburg deel zou uitmaken van het Koninkrijk der Nederlanden maar ook van de Duitse Bond, een samenwerkingsverdrag tussen de Duitse staten. Limburg was nog steeds geen gewone Nederlandse provincie, het gebied werd  vertegenwoordigd in het parlement in Den Haag, maar ook in het nieuwe parlement van de Duitse Bond in Frankfurt am Main. In Den Haag hadden de Limburgers een beperkt mandaat, zo mochten zij niet meestemmen over de grondwet van 1840.

De bevolking was niet erg ingenomen met de aansluiting bij het nieuwe, noordelijke koninkrijk. Er was een grote groep die streefde naar afscheiding en pleitte voor aansluiting bij België óf bij Pruisen. Na de opheffing van de Duitse Bond in 1866 kwam er een einde aan het ‘hertogdom Limburg’ en werd Limburg een gewone Nederlandse provincie, zij het dat ‘Holland’ ver weg was en dat men er de Commissaris der Koningin nog steeds de ‘Gouverneur’ noemt.

Na het einde van de Eerste Wereldoorlog in 1918 heeft België nog geprobeerd om als schadeloosstelling voor alle verliezen Nederlands Limburg en Zeeuws-Vlaanderen te annexeren, maar kreeg voor die plannen geen internationale steun.