Zaterdag overleed Aya Zikken. Voor mij is zij vooral de schrijfster van De atlasvlinder uit 1958. Nog steeds een heel leesbaar boek dat ik las toen ik het nog nauwelijks kon begrijpen. Een verhaal vol tere schilderingen van gevoelens, gevoelens waar ik toen ik het boek las ook mee worstelde.
Met de eerste regens komt ook de atlasvlinder, die een droog plekje zoekt op de binnengalerij van het huis waar Gembyr Egelie met haar ouders woont, ergens in Zuid-Sumatra  De atlasvlinder, groot en mooi, oranje-bruin, wordt gevreesd, want de komst van de vlinder kondigt grote veranderingen aan en ander onheil.
Het zijn dergelijke verhalen die voor mij altijd verbonden zijn aan de boeken van Aya Zikken. Ze gaan over tempo doeloe, zitten vol nostalgie tropique, en bieden vooral verhalen.
In landen waar mensen nog tijd hebben worden verhalen verteld. Vaak verhalen over vroeger, over geheimzinnige zaken over dingen waar we liever niet over praten. Verhalen vol wijze lessen, verhalen die we soms pas later begrijpen. Aya Zikken vertelde hoe ze als klein meisje, veilig verscholen achter haar klamboe, luisterde naar de verhalen die de baboe vertelde als ze eigenlijk moest slapen. Later, toen ze als volwassen vrouw door Indonesië reisde, bleef ze in een kampong vaak bij een oude boom staan, ze keek naar zo’n boom, midden in het dorp, een boom die zo veel had gezien en meegemaakt. De mensen kwamen om haar heen staan, de verhalen volgden dan vanzelf.

In De atlasvlinder draait alles om de komst van de Nederlandse onderwijzeres mevrouw Borneman in de kleine gemeenschap van blank en bruin. Haar komst brengt onderhuidse spanningen aan de oppervlakte. Ook het leven van de Gembyr verandert, ze is geen klein meisje meer, ze wordt groot en begrijpt steeds meer van haar omgeving, de veranderingen om haar heen verwarren haar, ze weet niet goed meer wie ze is en waar ze aan toe is.
In 1997 kreeg Aya Zikken de Anna Bijnsprijs voor haar hele oeuvre.

Uit De atlasvlinder:
Mevrouw Borneman greep weer haar hand. «We zitten er allemaal tussen», zei ze, «ik en Oetari en Sarinah Franken en jouw Ferdie en dokter Thelen en Scotch. Wij behoren bij elkaar en bij niemand anders. Jij zit er ook tussen, al behoor je bij een grotere groep. Jouw bloed is ongemengd maar je geest is gemengd. Je hoort niet daarginds waar je heen gaat en niet hier waar je vandaan gaat.»  «Ik begrijp u niet,» zei Gembyr, «ik begrijp u helemaal niet.»

Zie ook: Mijn Indisch verleden http://wp.me/p1MauM-kS