Je kan het heel ingewikkeld maken, maar dat hoef niet

Wij in Nederland zeggen intrige met een zj-klank, op z’n Frans, in Vlaanderen zeggen ze intrige met de g van goed. Taalkundige en taaldeskundige Wim Daniels, vraagt op Facebook waarom dat zo zou zijn. Ik heb een vermoeden.

Sinds WOII hebben wij een voorliefde voor Engelse woorden. De Franse invloed had afgedaan, als je ‘modern’ wilde zijn gebruikte (en gebruik) je Engelse termen. Het ouderwetse, Franse intrigue werd weliswaar nieuw gespeld als intrige, maar de uitsprak bleef Frans. Tijd voor een nieuw begrip, Engels natuurlijk en dat werd ‘plot’. Intrige is uit, plot is in en we pasten de uitspraak van dat ouderwetse woord niet meer aan, we stortten ons op het nieuwe begrip ‘plot’.

Verhalenschrijvers, scenarioschrijvers in de dop hebben altijd moeite met dat begrip ‘plot’. In mijn cursus Creatief Schrijven besteed ik er een hele les aan. Het is niet meer maar vooral ook niet minder dan het geraamte van je verhaal, de onderliggende structuur die pas duidelijk wordt als je het verhaal uit hebt: zo zat het dus. Het simpelste voorbeeld een liefdesgeschiedenis:
Anna hunkert naar liefde, ontmoet Ben, maar die ziet haar niet eens staan. Later komen ze elkaar weer tegen en nu raakt Ben onder de indruk, het wordt wat tussen die twee. Maar dan komen er problemen, kapers op de kust. De ex van Anna, een jaloerse collega van Ben, het jonge geluk dreigt op de klippen te lopen, maar de problemen worden uit de weg geruimd, eind goed, al goed.
Dit verhaal kan op tientallen manieren worden verteld, of verfilmd, de aanpak maakt het tot een boeiend verhaal. Maar de plot blijft altijd gelijk.

Bij een detectiveverhaal moet je als schrijver van te voren de plot goed uittekenen, alles moet kloppen: Xander vermoordt zijn compagnon IJsbrand. Maar hij laat het op een zelfmoord lijken en ook laat hij sporen van de moord achter bij de vriendin van Xander, die zich van geen kwaad bewust, zojuist in de armen van haar minnaar had gestort. Helaas vergeet Xander één ding, IJsbrand had net die dag Xanders laptop mee naar huis genomen. Speurder Zephir heeft heel wat tijd en verstand nodig om achter de waarheid te komen.
De vertelling volgt Zephir die steeds weer een verkeerd spoor volgt. Pas als hij de laptop van Xander vindt tussen de spullen van IJsbrand, komt hij achter de waarheid.

Het begrip ‘plotwending’ is eigenlijk een verkeerd begrip. Het gaat daarbij niet om een verandering in de plot, maar door andere informatie, door een ander perspectief krijgt de kijker of de lezer opeens een ander beeld van de gepresenteerde werkelijkheid. De plot was er al, daar is niets aan veranderd.

Plot: Barbra is een geslepen zakenvrouw die via handige trucjes in korte tijd een kapitaal vergaart en ook het hart van Tom. Die is helemaal weg van haar. Barbara weet toegang te krijgen tot zijn computer en probeert geld weg te sluizen van zijn bankrekening. Tom komt daar door een toeval achter en neemt op gewelddadige wijze wraak.

In het verhaal volgen we Tom, We zien hoe hij  gebiologeerd naar de mooie Barbara kijkt, hoe hij verliefd wordt, hoe hij haar verovert, mee uit neemt, haar zijn geheimen toevertrouwt. Alles lijkt fantastisch tot hij  – eigenlijk per ongeluk – de andere kant van Barbra ontdekt. Plotwending: de mooie, intelligente Barbra vormt een bedreiging, van liefde is geen sprake meer, wraak wordt nu het hoofdmotief.

De afbeelding komt van http://www.infographicsonly.com/plot-lines/en geeft geen plotlijnen weer zoals de kop suggereert maar thema’s die in verschillende romans, genomineerd voor de Booker Prize 2011, voorkomen. Wel een prachtig voorbeeld van iconografie.