Afrikaans wordt gesproken door zeven miljoen inwoners van Zuid-Afrika en Namibië, in  Westkaap en Noordkaap is het de belangrijkste taal.

Deze week waren we op stap met vrienden uit Kaapstad die een weekje Amsterdam deden. Aanvankelijk spraken we onderling Engels en dat ging prima, maar toen ook de ouders van een van de gasten bij ons kwamen zitten, werd dat lastiger omdat hun Engels minder goed was. We besloten ieder onze eigen taal te spreken, zij spraken Afrikaans en wij Nederlands. Wonderwel ging dat heel erg goed, als er maar langzaam en duidelijk werd gesproken. Een vorm van het gebruik van luistertaal, een begrip dat ik nog niet kende maar dat een jaar geleden werd geïntroduceerd door onderzoekers van de Universiteit Maastricht. Er zijn talen die je wel kunt verstaan en lezen maar niet of niet goed kunt spreken. Dat is dan voor jou een luistertaal. Omgekeerd is ons Nederlands voor de sprekers van het Afrikaans een luistertaal. Soms moesten we even iets duidelijk maken met behulp van het Engels, maar daarna ging ieder van ons weer over in zijn moedertaal en luisterden we naar de luistertaal.

Pieter-Dirk Uys als ‘Evita Bezuidenhout’

Dat Afrikaans had ik lang niet meer gehoord. Op de lagere school hadden we nog Afrikaanse liedjes geleerd, zoals ‘Sarie Marijs’ en  ‘Mama ek wil ’n man hè’. In de jaren tachtig gingen we naar voorstellingen van Pieter-Dirk Uys die snedig commentaar gaf op de toen verfoeide politieke constellatie in Zuid-Afrika waar het apartheidssysteem nog bestond; Uys die vooral opzien baarde met zijn creatie van Evita Bezuidenhout, een goed van de tongriem gesneden, uiterst rechtse politica. Door velen werd het Afrikaans beschouwd als de taal van de Apartheid en daarom vermeden. Toch is het nog steeds de derde taal van Zuid-Afrika. Er vindt een ware revival plaats, vooral ook omdat het Afrikaans geen exclusief blanke taal is, zoals ik altijd dacht, de meerderheid van native speakers van het Afrikaans zijn kleurlingen en  Zuid-Afrikanen met een Javaanse of Indiase achtergrond.

In het Afrikaans wordt gedicht, gefilmd, geschreven. Er bestaan prachtige romans, gedichten, toneelstukken, opiniebladen en films in het Afrikaans.

Afgelopen zomer was er in Den Haag het ‘Festival voor het Afrikaans’. Het is me volkomen ontgaan, misschien wel een teken dat het Afrikaans voor velen nog een onaangename bijklank heeft uit de jaren van de Apartheid, terwijl het toch onze zustertaal is die we, met enige inspanning, goed kunnen volgen. Een taal die zo mooi is, zo poëtisch, zo ingenieus. Wij nemen het woord ‘legging’ klakkeloos over uit het Engels, maar in het Afrikaans werd dat een ‘kleefbroek’. Kom daar maar eens op.

Meer over luistertalen: 
Over Pieter-Dirk Uys: http://www.pdu.co.za/