Soms is de verleden tijd van een werkwoord mij vertrouwder dan de gewone tegenwoordige tijd. Bij het lezen van bovenstaande regel uit het trieste gedicht Vuilstort van Menno Wigman moest ik even nadenken: tijgen, is dat een bestaand werkwoord?
Toen ik eenmaal wist dat de verleden tijd van het werkwoord togen was, herkende ik het: zij togen naar het Malieveld! In die betekenis is het: ergens naartoe gaan. Bijbels klinkt het ook: “zij togen heen.”
Het werkwoord tijgen behoort tot het niet alledaagse Nederlands maar wordt in de verleden tijd toch nog regelmatig gebruikt. De vorm ‘tijgen’ (tegenwoordige tijd) komt maar zelden voor. Google geeft voor de combinatie “hij tijgt” slechts 85 vindplaatsen, bijvoorbeeld bij Aart van der Leeuw in zijn gedicht Soms droomt de dichter: ‘Hij tijgt aan ’t werk’.
Voor “hij toog” geeft Google maar liefst 18.500 vindplaatsen!

Dan hebben we ook nog de uitdrukking ‘ergens geboren en getogen zijn’. Dat heeft toch niets te maken naar ‘gaan’ of ‘zich begeven’? Onze Taal geeft het antwoord:
“Het voltooid deelwoord getogen komt volgens het Woordenboek der Nederlandsche Taal  (deel 4, 1889) van het Middelnederlandse werkwoord tien (‘trekken’), dat later tijgen geworden is. In de uitdrukking geboren en getogen heeft het werkwoord tijgen de specifieke betekenis ‘grootbrengen’. Het WNT vergelijkt tijgen in deze betekenis met het Hoogduitse erziehen (‘opvoeden’, ‘grootbrengen’, ziehen = trekken) en met het Nederlandse optrekken. In het WNT (deel 11, 1910) vinden we bij optrekken onder meer “Van kinderen en de jongen van dieren. Grootbrengen, door gestadige zorg voor voeding en welzijn tot wasdom brengen, opvoeden.”

Het oude werkwoord tijgen, dat ook voorkomt in de vormen tijen of tiën, kan ook  beschuldigingen betekenen (denk aan ‘aantijging’). In het Drents en Gronings komt het nog voor. De verleden tijd is dan: teeg – getegen.

Wat is die Nederlandse taal toch ingewikkeld en rijk.