Schilderij Salomon de Bray 1635. Catharijne Convent Utrecht
Iedereen is het er over eens: de wreedheden die de ISIS-soldaten op hun propagandafilmpjes laten zien zijn onmenselijk, barbaars. Toch moet bij veel Bijbelgetrouwen wel een belletje zijn gaan rinkelen, want staan in dat prachtige Oude Testament ook niet tal van gruweldaden beschreven die sterk doen denken aan de wreedheden die nu plaatsvinden in Syrië en Irak?
Op de aardige tentoonstelling Emoties in de schilderkunst in het Frans Halsmuseum in Haarlem is een schilderij te zien van Salomon de Bray met daarop de Bijbelse figuren Jaël, Deborah en Barak. Deze Jaël was ik totaal vergeten. Met een diep decolleté kijkt ze alsof ze iets heel vies heeft gegeten, in haar rechterhand een stevige hamer en in de linker een scherpe pin. Richter Deborah kijkt vroom, legeraanvoerder Barak kijkt vooral streng . Wat was hier aan de hand?
Het staat allemaal in het boek Richteren. Het gaat over de eeuwig strijd tussen de Joodse stammen en de vreemdelingen die ook in het Beloofde Land wonen, zoals de Kanaänieten, geleid door Sisera. Twintig jaar hebben de Israëlieten geleden onder het bewind van Sisera, het is nu tijd om in opstand te komen. Barak wil de strijd alleen beginnen als de profetes en richter Deborah meegaat. Dat doet ze en met tienduizend man gaan ze op pad. De ijzeren strijdwagens van Sisera worden aangevallen en verslagen; Sisera ontkomt te voet en zoekt zijn toevlucht in de tent van Jaël, die behoort tot de stam van de Kenieten, bondgenoten van Sisera. Maar Jaël is een bekeerling en trouw aan God. Ze ontvangt Sisera in de tent, geeft hem te drinken en legt hem te slapen onder een kleed. Dan, in zijn slaap, pakt ze een tentharing en slaat de pin door zijn hoofd. Geen filmpje op You Tube maar wel vereeuwigd op tal van schilderijen.
De beschrijving van de strijd tussen de stammen van Israël en de vijandige volken bevat meer wreedheden. Zo staat in Richteren 1 het verhaal van Abonibezek, een aanvoerder van de Kanaänieten die verslagen wordt door de stam van Juda. Eerst slaat hij op de vlucht maar als ze hem te pakken krijgen hakken ze hem zijn duimen en grote tenen af. Abonibezek zegt berouw te hebben omdat hij zelf aan zijn hof wel zeventig koningen heeft rondkruipen bij wie hij hetzelfde heeft gedaan en die nu leven van de kruimels die van de tafel vallen.
moord op koning Eglon, afbeelding uit Speculum Humanae Salvationis, 1360.
Een merkwaardig verhaal is ook de geschiedenis van de linkshandige Ehud die de strijd aangaat met de vadsige koning Eglon van Moab. De Israëlieten moeten aan Eglon een schatting betalen, Ehud zal dat doen, maar onder zijn mantel verbergt hij een kort tweesnijdend zwaard. Met een smoes lukt het hem de koning alleen te spreken te krijgen in zijn koele bovenvertrek, grijpt hij dan met zijn linkerhand dat korte zwaard “dat tot aan de kling verdween tussen zijn vetkwabben”. Ehud weet dan ongemerkt uit de vertrekken van de koning te komen die hij van binnenuit vergrendeld (hoe hij dat doet vertelt het verhaal niet). De bedienden horen niets en denken dat de koning rust zoekt om zijn behoefte te doen. Pas na uren openen ze met een sleutel het vertrek en vinden de dode Eglon. Ehud bindt daarop de strijd aan met de Moabieten en verslaat er tienduizend, niet een overleefde het.
Er kwam tachtig jaar rust. Na Ehud kwam Samgar. “Hij doodde zeshonderd Fillistijnen met een ossenprik. Zo bevrijdde ook hij Israël.” (Richteren 3, vertaling Nederlands Bijbelgenootschap). Helaas niet te zien op You Tube.
Kalfjes 
Van de week heb ik nog even geverifieerd hoe gereformeerden over het Oude Testament (dienen te) denken. Dat is toch vnl. het openbaringskarakter van het Oude Testament en het Sola Scriptura et Tota Scriptura, in de ontdekking dat het Nieuwe Testament in het Oude Testament verhuld present is en dat het Oude Testament in het Nieuwe onthuld wordt (Augustinus). Verder is het percentage gereformeerden van de Nederlandse bevolking ongeveer even groot als het percentage moslims. Ik hecht eraan te zeggen dat ik de bijbel pas ging lezen, nadat ik een flink deel van de Ethica van Spinoza gelezen had.
LikeLike
En wat vindt jij dan van zulke wreedheden als de Bijbel beschrijft?
LikeLike
Oei, wat klinkt dat streng, die vraag. Laat ik dat op joodse manier beantwoorden met een tegenvraag: wat vind jij van het slachten van je eigen kind voor een god?
LikeLike
Het moet bekend zijn dat ook ontroerend menselijk gedrag, opvattingen en wetenschappelijke en artistieke uitingen ontstaan zijn in ons verleden (en nog) tussen afschuwelijk menselijke wreedheid, waar groepen mensen (stammen, volkeren, wereldrijken, partijen) meenden alleen gelijk te hebben en dat gelijk dan ook coute que coute, dwz ten koste van anderen, gingen halen, of men nu gelovig was of niet,,,En toch kwamen we in een tijd van mensenrecht terecht en gaan beseffen hoe klein onze wereld is en dat we niet zonder een global community kunnen..En dat dat oude ontroerend menselijke gedrag met zijn opvattingen en uitingen merkwaardiger wijze ook nu nog steeds een rol blijft spelen in onze verdere evolutie..en tegelijkertijd werd veel (te weinig nog!) wreedheid beschamende en te herinneren geschiedenis.
LikeLike
Ze kijkt alsof ze snode plannen heeft.
LikeLike
Arjan F Oude nomadenverhalen hebben vaak een andere betekenis dan bij zomaar letterlijk lezen lijkt of verondersteld wordt.. Het ruim 30 eeuwen oude nomadenverhaal van Abram en Izaak is eigenlijk een nomadenprotest tegen toen nog gebruikelijke kinderoffers in de hen omringende steden. Bekend als ze waren met dat gebruik wordt literair verbeeld dat het kinderoffer “door God zelf” verhinderd wordt door het “tegenhouden van de arm met het mes” en en “op Zijn aanwijzing” vervangen wordt door het dierenoffer. Voor nomaden, aangewezen op hun nageslacht voor de toekomst van hun stam, was het onbegrijpelijk dat toenmalige stadsbewoners zomaar hun kinderen offerden aan hun goden. Hun God stak daar volgens joden in hun nomadenverleden al “zijn arm” voor!
PS Om geloofsredenen schaften christenen met de kruisdood van Jezus als gevolg van zijn zich opofferende leven, als “Paaslam” -joodse christenen noemden hem al vlug zo- dierenoffers als niet meer nodig af. Nu pas beginnen wij met onze dierenrechten echt moeite te krijgen met dierenoffers.
LikeLike
Dank. Niet omdat je me iets nieuws vertelt, maar omdat je gelijk het kernprobleem schetst: “God’s arm.” Als er overigens iemand is die altijd het verhaal achter het verhaal zoekt, dan ben ik het wel. In mijn bewondering voor Spinoza en Foucault ben ik niet vergeten uitvoerig te analyseren ‘van waaruit’ zij dachten om het gedachtegoed te kunnen kritiseren. Dit ook geïnspireerd door een opmerking van Foucault himself: “We worden allen geregeerd.” Hoe we individueel geregeerd worden bepalen we namelijk grotendeels (vaak onbewust) zelf. Noodzakelijkerwijs moeten we ons ‘zekerheden’ aanschaffen om te kunnen handelen. Het besef dat die zekerheden slechts een provisorische gereedschapskist vormen ontbreekt vaak. Daarom is het zo belangrijk om die zekerheden a fortiori publiekelijk te uiten. “God’s arm” zal ons daarbij beschermen, zelfs als Hij niet bestaat, zoals voor mij. Zoiets zit van voorouders ingebouwd. Niet schrijven is de hel, schreef Arnon Grunberg. Of iets in die geest, maar dat maakt niet uit. Gevaarlijk wordt het pas als “God’s arm” verandert in “God’s army.” Zoals onder zionisten, wat het voor hun noodzakelijk maakt om het IDF het ‘meest morele leger’ ter wereld te noemen. Immers, als het IDF niet moreel gehandeld zou hebben, dan had G-d hun wel tegen gehouden. Tegen deze barbarij (een zionist in Israël voegde mij na mijn kritiek toe dat ik de grond niet waard ben waarover IDF soldaten gelopen hebben), tegen dit theocratische fascisme, tegen het permanent slachten van Arabische kinderen, treedt de westerse wereld tot dusverre niet op.
Natuurlijk is het zaak om de verhalen in de bijbel te lezen en het niet te laten bij de bijna algebraïsche logica van Spinoza, het hooggebergte van Foucault, etc.
LikeLike
Wat een boeiende bijdragen. Dank daarvoor. Ik lees de Bijbel nu vooral om de verhalen die ik vroeger wel heb gehoord maar die ik nauwelijks verstond. Vraagtekens blijven, misschien om dat ik er gewoon te weinig van weet.
LikeLike
Wij hadden vroeger op de openbare school facultatief godsdienstles. Gegeven door mevrouw Busink, werkelijk een schat van een mens. Mijn ouders hadden totaal niks met religie, maar vonden wel dat bijbelkennis nooit weg was en ze wisten ook dat ik dol was (en nog steeds ben) op mooi vertelde verhalen. Mevrouw B. wist kennelijk de gruwelijkheden redelijk te omzeilen, want ik kan me niet herinneren dat ik gillend wakker werd omdat er een draadnagel door iemand’s kop was geramd. 🙂
LikeLike