Korte Prinsengracht

Twee kwam ik er tegen bij mij in de buurt: opschriften die er nog zijn van kweekscholen, van de St Antonia Kweekschool en de Kweekschool voor de zeevaart. Ergens in de stad moet ook nog een Kweekschool voor vroedvrouwen zijn geweest, ik weet alleen nog niet waar. De gebouwen kregen een andere bestemming, de opleiding voor onderwijzers werd ‘pedagogische academie’.
[04.08.15: gevonden op de website ‘gevelreclames’, de Rijkskweekschool voor vroedvrouwen stond in de Camperstraat, nauwelijks leesbaar opschrift in Gotisch schrift, in reliëf]
Maar wat een mooi begrip was dat toch: de kweekschool, waar jonge mensen werden opgekweekt voor een eerzaam beroep, zoals de kweker zijn plantjes opkweekte om tot volle wasdom te komen. Ze hielden wel van dichterlijke metaforen in de 19^e eeuw toen deze namen in zwang kwamen, het waren voornamelijk vrome, altijd in het zwart geklede dichter-dominees die aan de wieg stonden van zulke opleidingsinstituten voor onderwijzers, zeellieden, vroedvrouwen.

Mijn eigen Kweekschool, de ‘Klokkenberg’ in Nijmegen, was zo’n gedegen opleidingsinstituut dat in de jaren zestig worstelde met de tijdgeest. De school had een lange geschiedenis, in 1846 gesticht als protestant-christelijk bolwerk in het katholieke zuiden, maar wist niet meer goed vorm te geven aan de christelijke boodschap. We begonnen de week met een gezamenlijke opening, met gebed en psalmzang, maar dat was vooral toch een verplicht nummer. In september eindigede die opening vaak met een gescandeerd ‘kacheldag, kacheldag’ door de studenten – ik geloof trouwens niet dat we ‘studenten’ werden genoemd, we waren ‘kwekelingen’ – in de hoop dat de datum van de kacheldag genoemd zou worden. Dat was een oude traditie: eind september, begin oktober, als het weer goed was, werden vroeger de kachels in de lokalen geplaatst, de leerlingen kregen dan geen les maar werden meegenomen voor een flinke wandeling door de prachtige omgeving van Nijmegen en ergens op een plek in het bos werd dan wat gesport (oorspronkelijk werd er dan een preek gehouden). Een ideale dag voor het leggen van contacten tussen de leerlingen, menig verkering begon op kacheldag.

De eerste twee jaar waren een overbrugging voor leerlingen met alleen mulo, het was vooral degelijk, algemeen vormend onderwijs. In het derde en vierde jaar begon pas de eigenlijke beroepsopleiding, een periode die werd afgesloten met het onderwijzersexamen, daarna kon je nog een jaar doorstuderen voor de ‘hoofdakte’, wat vooral de jongens deden. In de regel kregen we wel goed les, maar niet alle docenten waren van topkwaliteit. Mijn leraar Duits kende het werk van Bertold Brecht niet en vroeg mij er een spreekbeurt over te houden; de leraar pedagogiek kon vaak zijn eigen aantekeningen in het schriftje dat hij al jarenlang gebruikte niet meer lezen, begon dan te hakkelen en werd boos als je een vraag stelde.

Kweekschool voor de Zeevaart, Prins Hendrikkade

Veel leerde je op de ‘leerschool’ waar je vanaf de derde klas veel uren doorbracht, waar je kennis maakte met het echte onderwijs, de praktijk van elke dag. Daar mocht je voor het eerst een lesje geven, doodeng vond ik het, het begon met een Bijbelse vertelling, daarna een biologieles over de mieren, ik weet het nog precies. Doodzenuwachtig was ik, pijn in de buik, zweet op de handen. De jaren daarna heb ik zo vaak voor een klas of een groep gestaan, het werd normaal. Nooit meer voelde ik die spanning van de eerste keer.

De kweek leidde tot een volgroeide plant, met wat butsen en vergroeiingen, maar hij deed wat de kwekers ervan verwachtten: hij ging lesgeven, meer dan veertig jaar.

Zie ook:
Het internaat – bij ons gebeurde nooit iets http://wp.me/p1MauM-1k9
Mijn eerste recensie in De Klepel, schoolkrant van De Klokkenberg http://wp.me/p1MauM-if 

website over De Klokkenberg http://www.soundfountain.info/time/timeline5spreukenleraren.html