Betondorp

Schermafbeelding 2016-04-13 om 10.25.41Wat een wonder moet dat zijn geweest voor de eerste bewoners in 1924. Weg uit de krappe bovenwoningen in de binnenstad, weg uit de stank, de herrie. Eindelijk een eigen woning in het groen. Weliswaar ver uit het centrum, helemaal tegen de Weespertrekvaart aan, maar met een eigen wc, een keukentje een tuin.
Die eerste bewoners hadden misschien geen oog voor het opmerkelijke ontwerp, voor spel met de rechte lijnen, het geraffineerde kleurgebruik, veel wit en grijs. Hier geen ruziënde  buurvrouwen meer, geen gekijf en geschreeuw, geen cafés met goedkope jenever en jolige omes die altijd tijd schenen te hebben voor nog meer drank en opgedirkte vrouwen.
Een keurige leesbibliotheek bood Betondorp en een gemeenschapshuis, het was een wijk voor nette arbeiders die wat van hun leven wilden maken. De arbeidersbeweging steunde hem daarbij. Socialisten en communisten bevolkten dit nieuwe tuindorp. Gerard Reve zou er later in De Avonden over schrijven. Benauwd vond hij het er, het was er provinciaals in de grote stad. Maar met lijn negen was je al gauw in het centrum.

IMG_0989Mooi is het er nu, zeker op een voorjaarsdag als de zon schijnt. Eind jaren tachtig is de buurt helemaal opgeknapt. Betondorp zou eigenlijk een van de topattracties van Amsterdam moeten zijn, het is een prachtig voorbeeld van gedurfde sociale woningbouw, nieuw in vormentaal en materiaalgebruik. Het wordt wel gezien als een onderdeel van de Amsterdamse School, maar die werkte toch meer met ornamenten, met nieuwe vormen van hout, baksteen en pannendaken.  Baksteen en pannendaken ontbreken in Betondorp. Alles is strakker, ik zou zeggen dat de stijl die de groep architecten die aan Betondorp meewerkten nauwer verwant is aan de Nieuwe Zakelijkheid en Bauhaus. Wat ze gemeen hebben is de nadruk op de horizontale lijnen.

Betondorp is voortgekomen uit de grote behoefte aan goede, gezonde woningen. Overal in de stad werden krotwoningen gesloopt, wantoestanden zoals de vele kelderwoningen werden niet meer getolereerd, veel woningen werden onbewoonbaar verklaard.

IMG_0987Naar Engels voorbeeld werden tuindorpen gebouwd, goede, goedkope woningen met tuintjes en nieuwe voorzieningen zoals een lavet waarin de was kon worden gedaan.
Betondorp kende een geheel nieuwe aanpak omdat door de Eerste Wereldoorlog het bouwen met baksteen erg duur was geworden, er was gewoon te weinig bouwmateriaal er waren ook te weinig geschoolde bouwvakkers. Vandaar dat men, ook naar Engels voorbeeld, begon met het bouwen met beton.

IMG_0992 (1)Eind jaren tachtig is de wijk weer helemaal opgeknapt, alles zit keurig in de verf. Keukens en badkamers zijn aangepast. Volgens veel oude bewoners verloor de buurt ook zijn eigen karakter. Nieuwkomers pasten zich moeilijker aan, gingen vooral hun eigen gang. Winkels en voorzieningen verdwenen, Betondorp werd een probleemwijk.

Gebleven zijn de strakke lijnen, het grijs en wit van het oorspronkelijke plan en benamingen als Brink, Akkerstraat en Hooistraat alsof de boerderijen nog steeds om de hoek liggen.
Gebleven zijn ook de authentieke kleurige voordeuren met de typische indeling in vlakken en panelen en de verticale brievenbussen.
Gebleven is het karakter van de buurt een prachtig voorbeeld uit de tijd dat bestuurders en ondernemers het beste voor hadden voor minder bedeelden en winstcijfers niet voorop stonden bij het bepalen van het beleid.

Over Wllm Kalb

schrijver, lezer, docent - focus: taal, geschiedenis, fotografie, Duits(land), muziek en films uit de jaren '20 - '50
Dit bericht werd geplaatst in Amsterdam, architectuur, Feiten en meningen en getagged met , , , , . Maak dit favoriet permalink.

3 reacties op Betondorp

  1. Wieneke zegt:

    Verrassend hoe het er uit ziet! Ik kende de naam Betondorp alleen omdat Cruyff er geboren is. Er waren in die tijd allerlei idealisten doende en dat soort is helaas uitgestorven.

    Like

  2. Mooi stukkie. Ik leer Amsterdam steeds beter kennen, maar hier ben ik nog nooit geweest. Gaat gebeuren!

    Like

  3. Blewbird zegt:

    Het was een zeldzame opleving van architectonische kwaliteit. Zo van ‘nu moet het goed komen’. Maar helaas. Als je naar de hedendaagse woningbouw kijkt, kun je alleen maar heel bedroefd worden. Maar het heeft geen zin om Betondorp te bevriezen in een monumentenstatus.

    Like

Plaats een reactie