Het Tuschinski-theater in Amsterdam is nog steeds een van de mooiste bioscopen van ons land. En gelukkig nog steeds in gebruik, prachtig gerenoveerd, met behoud van de dikke tapijten, de wanddecoraties, de lampen, de zitjes. Alles in een eigen art deco stijl uit de jaren twintig.

Wat ik niet wist was dat er destijds op de eerste etage boven de ingang een bekende uitgaansgelegenheid was La Gaité, waar werd gedanst, waar cabaretvootstellingen werden gegeven en bekende orkesten optraden. Gaîté betekent in het Frans ‘vrolijkheid’ een woord dat iedereen toen waarschijnlijk nog kende. Het had niets te doen met ‘gay’ wat nu een andere betekenis heeft gekregen, hoewel de begrippen natuurlijk wel verwant zijn.

Uit de geschiedenis van La Gaîté blijkt dat dansen, zeker op zondag, in Amsterdam begin jaren twintig zeer omstreden was. Maar hier in de Jodenbreestraat werd ’s middags vanaf drie uur gedanst bij het thé dansant en ’s avonds na negen uur bij een soiree dansante. Het bekende dansorkest The Ramblers onder leiding van Theo Uden Masman trad hier op, de Avro verzorgde radiouitzendingen vanuit dit etablissement.

In de weekends waren er optredens van bekende artiesten als Louis Davids, Lou Bandy, Fien de la Mar, Stella Fontaine, Cor Ruys en Koos Speenhoff. Tussen 1934 en 1940 trad hier ook het vermaarde cabaret op van Rudolf Nelson met Dora Paulsen. Dora Paulsen hielp Rudolf Nelson onder te duiken en zo overleefde hij de donkere oorlogsjaren.

Na de oorlog werd het zaaltje niet meer gebruikt voor variété- en cabaretvoorstellingen. Kees van Iersel trad er in de jaren vijftig nog op met zijn toneelgezelschap Test met stuken van Ionesco en Becket, maar dat werd geen succes. Van Iersel: ‘Iedereen verklaarde Ionesco én mij voor gek.’

Ook in Rotterdam kwam er het Grand-theater van Tuschinski een Gaîté naar Amsterdams voorbeeld. ‘Middenin een stad van handelslieden, kantoorbedienden en havenarbeiders, stuk voor stuk hoogst achtenswaardige leden van de maatschappij, maar zeker geen jagers naar verfijnd-toegespitste levenskunst, bouwde hij een bonbonnière die aan de Champs-Elysées thuishoorde. Waar hij een omlijsting geschapen had voor smokings uit Sackville Street en toiletten van Poiret, mengden confectie-pakken zich met jurkjes van firma’s die tóch voordeliger waren. Het publiek voelde zich niet thuis in deze gelegenheid en de gelegenheid wanhoopte aan haar publiek.’ (Aad Engelfriet weblog). Al snel werd de ruimte gebruikt voor zakelijke besprekingen.

Na een grondige verbouwing bevindt zich in Amsterdam op de plek van La Gaîté nu de filmzaal Tuschinski 2.