Ik deed dat met plezier vroeger. De eerste lessen aardrijkskunde in de vierde klas (nu groep zes). Ik stond voor kaart van Nederland en wees de grote rivieren aan: de Rijn, de Maas de Schelde. Ik vertelde over de bovenloop, kleine stroompjes die steeds breder werden, zijrivieren die werden opgenomen en dan al dat water dat vanuit de de bergen naar zee werd gebracht.

Brug van de A27 bij Sleewijk over de Beneden Merwede

Eenmaal in Nederland gekomen werd het al ingewikkelder. De Rijn vertakt zich, het meeste water gaat naar de Waal, de IJssel stroomt naar het noorden. Bij Wijk bij Duurstede houdt de Rijn op te bestaan en gaat als Lek verder naar het westen. (De Kromme Rijn, waar ik wel eens op kanode, telt niet mee, dat is nauwelijks en rivier te noemen, eerder een stroompje.)
En de Maas waar houdt die eigenlijk op te bestaan? En de Nieuwe Maas bij Rotterdam, is dat dan een voortzetting van de Limburgse Maas?

In het deltagebied van de grote rivieren lijkt alles door elkaar te lopen. Een kluwen wol die hinderlijk in de knoop is geraakt. Niemand heeft nog het overzicht. Waal en Maas komen in Noord-Brabant vlak bij elkaar, is het Hollands Diep de monding van de Maas? Stormvloeden hebben de loop van de rivieren veranderd, de mens heeft ingegrepen, gegraven en verlegd. Er moeten mensen zijn bij Rijkswaterstaat die alles precies bijhouden, die weten waar de Maas is gebleven en wat er met de Rijn is gebeurd.

Dan is daar opeens ook nog de rivier de Merwede. Een rivier zonder begin en zonder eind. De Boven Merwede vind ik, de Beneden Merwede, de Nieuwe Merwede. Er is een Merwedekanaal en een nieuwe stadswijk in Utrecht heet ook weer Merwede. Te verwarrend om daar die kinderen mee lastig te vallen. Ik hou het graag simpel en sla de Merwede gewoon over.

Aanvulling:

“Aanmerkelijke veranderingen treft men in den loop der beide hoofdrivieren, den Rijn en de Maas met derzelver takken, sedert den aftogt der Romeinen aan. De Maas vloeide van Heusden westwaarts door den Zuid-Hollandsche Waarden vervolgens in 3 of 4 armen, namelijk: de Krammer en Grevelingen, den Haringvliet, De Bernesse en de Oude Maas, naar zee toe.
Reeds boven hebben wij van deze uitwatering gewag gemaakt. Of de Haringvliet even zo nieuw is als dezelfs naam, – welke niet ouder kan zijn dan de tijd, waarin de haringvisscherij opgekomen is, -ofwel reeds vroeger zonder naam daarhenen gevloeid heeft, moeten wij onbeslist laten, daar het eene even zo waarschijnlijk is als het andere. De tegenwoordige loop der Maas gaat van af het huis Bokhoven in eene noord-westelijke rigting voort en vloeit zij tusschen Loevestein en Workum met de Waal te zamen; de vermoedelijke oude bedding van Heusden tot aan den Biesbosch bestaat wel en is daar nog, doch is in een zeer smal kanaal veranderd, hetwelk alleen de naam (Oude Maas) behouden heeft. De nieuwe arm of loop wordt voor een werk der kunst gehouden, doch het ontbreekt aan berigten daarover.

Volgens eenigen zou dezelve zijn bestaan aan MEROVAUS verschuldigd wezen, en derhalve uit de 5^e eeuw zijn. Men wil evenwel, dat deze arm eerst na de inbraak van den Zuid-Hollandsche Waardin de hoofdstroom herschapen en de oude bedding tot aan Geertruidenberg toegeslibt zoude zijn, omdat het water door de nieuw ontstane groote openingen sterke stroming verkreeg. Na de zamenvloeijing der beide rivieren bij Loevestein verliezen zij hunne namen en veranderen in Merve of Merwede, volgens sommigen aldus genaamd naar de met stilstaande wateren opgevulde streek, welke men beweert dat Merwede (ondiep of waadbaar meer) geheten werd of naar het slot Merwede bij Dordrecht dat een hoogen ouderdom heeft en reeds door een der Merovingers aangelegd en ook naar dezen genaamd zoude zijn.

Bij Dordrecht verdeelt de rivier zich in twee armen, welke het eiland IJsselmonde omvatten, de linker arm neemt dadelijk de naam van Oude Maas aan, terwijl de regter, nadat hij eerst de Lek en vervolgens de IJssel opgenomen heeft, weder de Maas of ook wel de Nieuwe Maas heet: beide deze armen verenigen zich bij Vlaardingen, vormen onmiddellijk daarna weder het eiland Rozenburg en vallen aan gene zijde van hetzelfve in zee.”.0

Aldus
Fridrich Arends, Natuurkundige Geschiedenis der Kusten van de Noordzee en de Veranderingen welke zij door Watervloeden ondergaan hebben. Vertaald uit het Hoogduitsch. Uitgever W. van Boekeren, Groningen 1835.