Doodstil is het op de warme junidag op het Zaanhof in de Spaarndammerbuurt in Amsterdam. Dorps bijna, met het parkje in het midden, de lage huizen goed in de verf. Wat een juweeltje is dit. En geen toerist te zien. Een deur staat open, een jongen met lang haar zit achter zijn laptop te werken. Een poes komt nieuwsgierig kijken als ik foto’s sta te maken.
Om de lage huizen ligt een ring met hogere huizen, vier verdiepingen, allemaal in dezelfde krachtige stijl. Iets minder kleurrijk, minder houtwerk.

Iets verderop staat Het Schip, het monumentale complex met het museum van de Amsterdamse School dat wel in de betere gidsjes van Amsterdam staat en waar steeds meer mensen komen kijken. Absoluut de moeite waard, het wordt momenteel verbouwd, er staan steigers omheen. Maar ook het Zaanhof en het aanpalende Zaandamplein zijn prachtig voorbeelden van de Amsterdamse volkswoningbouw uit het begin van de vorige eeuw en het is er heel rustig.

Als je de woningen goed bekijkt ontdek je prachtige staaltjes van kunstig metselwerk. Er zijn hier niet alleen keurige woningen gebouwd voor de arbeiders van de nabijgelegen scheepswerven, er is prachtig ambachtelijk werd geleverd. En uitzonderlijk mooi onderhouden, het ziet er allemaal als nieuw uit terwijl de huizen dus bijna honderd jaar oud zijn. 

Architect Herman Walenkamp ontwierp zijn plannen in opdracht van woningbouwvereniging Het Westen in 1916. De bouw werd voltooid vlak na WOI in de tijd toen er optimisme heerste: alles zou beter, eerlijker en rechtvaardiger worden. De tijd van de sobere revolutiebouw zoals in De Pijp, de Kinkerbuurt en delen van Amsterdam-Oost was voorbij. Er moet meer ruimte en licht komen. De twee poortgebouwen van de buitenste ring van het Zaanhof vormen een statement: We bouwen hier arbeiderswoningen maar wel met de allure van een kasteel.

De plechtige teksten op de poorten zijn op rijm. Op de meest zuidelijke poort: ‘DE STAAT GAF DE ZWAKKE WET EN STUT  DE STAD HEEFT MEE DE ZORGEN WILLEN DRAGEN  TOEN BURGERZIN GEROERD DOOR BILLIJK KLAGEN AAN ‘T BOUWEN TOOG, STAAT STAD EN VOLK TOT NUT.’
De noordelijke poort aan de Zaanstraat: ‘TOEN ‘T OUD EUROOP DOOR LEED ZIJN DOODLIJKST TIJDSGEWRICHT HEEFT IN DIEN DONKREN NACHT BIJ KUNST EN LIEFDES LICHT HIER PATRIMONIUM DOOR EDELEN GEEST GEDREVEN ZIJN ZONEN RUST EN VREE IN ‘T VRIENDELIJK HUIS GEDREVEN.
De poort naar de Spaarndammerdijk: AAN ‘T KLEED HANGT MENSCHEN EER, ZIJN WAARDIGHEID EN GRATIE HET WELGEBOUWDE HUIS IS VAN HET LEVEN IN ‘T KLEED GODLOF DOOR WIENS BESTEL HET STADSBESTUUR HIER DEED HET VOLK IN FEESTKLEED GAAN, MET VROLIJKHEID EN STATIE.

Of de bewoners de moeite namen deze teksten te lezen en zo ja of ze er ook maar iets van hebben begrepen vermeldt de historie niet.