Willy Brill is vorige week overleden. Haar naam herinner ik me nog van de radio, van heel lang geleden. Steeds vaker zet ik ’s avonds de televisie uit en luister ik naar de radio. Veel tv-programma’s boeien me niet meer, het zijn in mijn ogen versleten formules, afgestemd op een jong publiek. Actualiteitenprogramma’s probeer ik nog wel te volgen maar ik erger me steeds meer aan de haast en de oppervlakkigheid.
Radioprogramma’s lijken vaak wat intiemer, persoonlijker en vooral, er is minder gejaagdheid. Vooral radiodocumentaires boeien me, maar die moet je vooral op internet opzoeken er is dan heel veel moois te beluisteren, probeer podcast De Parel maar eens uit!   Het liefst luister ik met de koptelefoon op, zodat je je goed kunt concentreren.

Willy Brill

Het voordeel van het luisteren naar de radio is dat je er ook nog iets bij kan doen, zoals haken, de poes aaien of het verstellen van een ritssluiting.
Zo zat ik lang gelden ook te luisteren naar hoorspelen, bedacht ik me. Wat hield ik daarvan. En dan blijkt dat heel veel hoorspelen nu ook via internet te beluisteren zijn. Even terug in de geschiedenis, terug in de jaren vijftig de tijd zonder televisie. Een geluidsdrama dat je fantasie aan het werk zet – want je ziet niets, je hoort alleen de stemmen, de geluiden. De beelden mag je er zelf bij bedenken.

Ik groeide op bij tante Saar in een antroposofisch kinderhuis waar geen radio was. Wat we daar ‘s avonds deden weet ik niet meer; ik las heel veel. In de vakanties logeerde ik bij ooms en tantes die wel radio hadden. Geweldig vond ik dat. Wat genoot ik van de muziek. Een wereld ging voor me open. En vaak waren er in de middag herhalingen van hoorspelen die eerder al ’s avonds waren uitgezonden. Ik zat dan gespannen te luisteren, voor het eerst hoorde ik wat je met verhalen kon doen. Ze waren vast niet allemaal heel goed, er waren heel veel bewerkte toneelstukken bij en flauwe blijspelen, maar soms was er een verhaal dat me aan het denken zette, voor het eerst luisterde ik aandachtig naar een verhaal dat iets te zeggen had.

Fé Sciarone en Henk van Ulsen

In Duitsland en Engeland werden vanaf de jaren dertig al literaire hoorspelen geschreven die later weer werden vertaald en bewerkt voor de Nederlandse omroep, Gunter Eich herinner ik me, schreef veel. De grote omroepen zonden in de jaren vijftig wekelijks wel een hoorspel uit.

Nog steeds ken ik al de namen van de leden van de hoorspekern, die klonken zo exotisch: Kommer Klein, S. de Vries Jr, Willy Brill, Fé Sciaroni, Dogi Rugani, Leon Povel, Willem van Capelle, Jan Lemaire, Wiesje Bouwmeester, Donald de Marcas, Wim Kouwenhoven, Bob Verstraete, Huib Orizand, Paul Deen, Tonny Foletta, Peronne Hosang.

Je had er geen idee van hoe de mensen eruit zagen, maar hun stemmen kende je door en door. Nog steeds kan ik me precies het timbre herinneren van de stemmen van Jan van Ees en Eva Janssen die ons later in de jaren zestig aan de radio gekluisterd hielden als Paul en Ina Vlaanderen. Ik kon niet elke week luisteren en wist nooit hoe het verhaal in elkaar zat, maar ik genoot ook van zomaar een losse aflevering die je meenam naar een avontuur in een ver land met vreemde situaties.

Nog steeds worden prachtige hoorspelen uitgezonden op de Duitse cultuurzenders als NDR-Kultur en WDR-3, op internet is heel veel te vinden. Heel veel goede, vaak literaire hoorspelen. De vpro heeft een site over hoorspelen waar ook de ovt-uitzendingen te vinden zijn over de geschiedenis van het hoorspel onder de titel ‘Het spel der onzichtbaren’.

Willy Brill werd deze week vooral herdacht vanwege haar inzet voor de Jiddische taal. Ik zal haar vooral blijven herinneren als hoorspelactrice.

De Parel Radio https://www.svdj.nl/de-stand-van-de-nieuwsmedia/een-breed-aanbod-van-journalistieke-nederlandse-podcasts

Vpro  https://www.vpro.nl/speel~POMS_VPRO_206207~ovt-11-januari-2009-uur-2-3-min~.html
 https://www.vpro.nl/speel~POMS_VPRO_209835~fragment-ovt-29-juli-2001-uur-1-53-min~.html

blog over hoorspelen https://hoorspel.wordpress.com/
WDR http://www1.wdr.de/radio/hoerspiel/index.html
NDR http://www.ndr.de/kultur/hoerspiel/index.html